لە هەندێك وڵات هۆكاربووە بۆ بردنەوە
ژینگە و ئاووهەوا، پرسە پشتگوێخراوەكەی بانگەشەی هەڵبژاردن

بەرنامەی هەڵبژاردنی بەشێكی بەرچاوی قەوارە سیاسییەكان و كاندیدانی هەڵبژاردن پرسە سیاسی و ئابورییەكان دایپۆشیوە، وەك ئەوەی ژینگە پەیوەندی بە ژیان و گوزەرانی هاوڵاتییانەوە نەبێت، بەرپرسێكی بوارەكە دەڵێت، ژینگە یەكێكە لە بابەتە سەرەكییەكانی جیهان و لە ئەوروپا حزب بەهۆی بابەتە ژینگەییەكان هەڵبژاردن دەباتەوە، “بەڵام لای ئێمە پشتگوێخراوە”.

لەگەڵ ڕووكردنە ئەو هەڵبژاردنەی بڕیارە سەرەتای هەفتەی داهاتوو بۆ دیاریكردنی ئەندامانی نوێی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق بەڕێوەبچێت، عێراق و هەرێمی كوردستان پێدەنێتە ساڵێكی دیكەی گرفتاربوون بە كەمئاوی، كە ساڵانیكە بەهۆی دۆخە سروشتییەكانی وەك وشكەساڵی و دۆخە دەستكردەكانی وەك دروستكردنی بەنداو و گلدانەوەی ئاو لەلایەن وڵاتانی دراوسێوە تێیكەوتووە.

یەكێك لەو تایبەتمەندییانەی عێراقی پێ لە وڵاتانی دەوروبەر جیادەكرێتەوە، بوونی هەردوو ڕووباری دیجلە و فوڕاتە، بەتایبەت هۆڕەكان كە ڕووبارەكان لە ناوچە و پارێزگاكانی باشوور دروستیانكردووە و سەرچاوەی بژێوی و ژیانی سەدان هەزار خێرانە، بەڵام بەمدواییە ئەو جیاوازییەی عێراق كەوتووەتە بەردەم هەڕەشەی دۆخە سروشتی و هۆكارە سیاسییەكانەوە.

هەربۆیە پرسی ئاو لە ساڵانی داهاتوودا یەكێك لە گرفت و پرسە گەرمەكان دەبێت، بەتایبەت بەهۆی پەیوەندی ڕاستەوخۆی بە ژیان و گوزەرانی هاوڵاتییانەوە، بەبێ ئەوەی لە بەرنامەی هەڵبژاردنی بەشی بەرچاوی قەوارە سیاسی و كاندیدەكاندا گرنگی تەواوی پێدرابێت.

دۆخەكە سەبارەت بە هەرێمی كوردستانیش، هاوكات لەگەڵ ئەو وشكەساڵییەی لە ساڵی ڕابردووەوە هەرێمەكەی گرتووەتەوە و ئەگەری بەردەوامبوونی بۆ ئەمساڵیش هەیە، بەهەمان جۆرە.

هەر بەتەنها ئاو نییە، بەڵكو پیسبوونی هەوا و بەرزبوونەوەی پلەكانی گەرما و بەكارهێنانی سوتەمەنی بۆ بەدەستهێنانی كارەبا، كە بەشێكیان جیهانییە و كاریگەری لەسەر ئاووهەوای ناوچەكە دروستكردووە ئاستی مەترسییەكانی ژینگەی بردووتە قۆناغێكی دیكەوە كە پێویستی بە پلانی كورت و درێژمەودا هەیە.

هەموو ئەوانە نیشانیدەدات قەیرانە ژینگەییەكان هیچی كەمتر نییە لە گرفتە سیاسی، ئابوری و كۆمەڵایەتییەكان، كە ئەمانەی دواییان بەڕوونی لە بەرنامەی هەڵبژاردنی هەر قەوارە و كاندیدێكدا ڕەنگیداوەتەوە.

ڕەزاق خەیلانی، وتەبێژی دەستەی ژینگەی هەرێمی كوردستان بە تۆڕی میدیایی ئێستای ڕاگەیاند، “تائێستا ئەوەندەی بەدواداچوونم كردبێت گوێبیستی هیچ لایەن و كاندیدێك نەبووم لە بەرنامەكەیدا باسی ژینگە و پاراستنی ژینگەی كردبێت”.

وتیشی، “هەموو بەرنامەی قەوارە و كاندیدەكان زیاتر لە سێ تا چوار خاڵدا خۆی دەبینێتەوە، گێرانەوەی مووچە، دەستكەوتەكان و ناوچە جێناكۆكەكان”.

ساڵی 2019 سەپاندنی مەرجی قورستر بۆ پاراستنی ژینگە بەرنامەی سەرەکیی پارتەکانی بەرەی چەپی سوید بوو بۆ هەڵبژاردنەکانی پەرلەمانی ئەوروپا، لە هەڵبژاردنەكەی كۆتایی مانگی ڕابردووی ئەمساڵیشدا لە ئەڵمانیا پرسی پاراستنی ژینگە خاڵی سەرەكی بەرنامەی هەڵبژاردنی لایەنە سیاسییە سەرەكییەكانی هەڵبژاردنەكە بوو، پارتی سەوز، كە ستراتیژی سەرەكیی تایبەتە بە ژینگە، دەنگەكانی زیادیكرد، دۆخەكە بۆ فەرەنسا و كەنەدا و وڵاتانی دیكەش بەهەمان شێوەیە.

ڕەزاق خەیلانی وتی، “یەكێك لە بابەتە هەرە سەرەكییەكان كە ئێستا لەسەر ئاستی جیهان ئیشی لەسەربكرێت مەسەلەی ژینگە و گۆڕانكاریی كەشوهەوایە” ئەو وتی، “حزب هەیە لە ئەوروپا لەسەر بابەتە ژینگەییەكان هەڵبژاردن دەباتەوە، لای ئێمە هەر پشتگوێخراوە و لە بەرنامەی هەڵبژاردنیشدا نییە”.

بەرپرسەكەی دەستەی ژینگە ئاماژەی بەوەشكرد، ئەوە نیشانەی ئەوەیە زۆرینەی ئەو كاندیدانەی دانراون دركی گرنگیپێدان بە ژینگەییان نییە، یان پسپۆڕییەتییەكیان نییە لە بواری زانستی ژینگەدا.

لە ماوەی ڕابردوودا، جاسم فەلاحی، ڕێگەپێدراو بۆ بەڕێوەبردنی وەزارەتی ژینگەی عێراق ڕایگەیاند، ئەو ئاڵنگارییانەی ڕووبەڕووی كەرتی ژینگە دەبێتەوە ئاڵنگاری گەورەن و سێ ئاست دەگرێتەوە، دیارترینیان گۆڕانكارییەكانی ئاووهەوا و بەرزبوونەوەی بەرچاوی پلەكانی گەرما و كەمبوونەوەی سەرچاوەكانی ئاو و ئاڵنگاریی وشكەساڵی و خۆڵبارین و بەبیابانبوون، سەرەڕای ژەهراویبوونی ژینگە، كە ئاو و هەوا و خۆڵ دەگرێتەوە.

فەلاحی وتیشی، “چەند ئاڵنگارییەكی گەورەی پەیوەندیدار بە زیادبوونی ئاستی ژەهراویبوون هەن كە پێویستی بە لەسەروەستان هەیە، سەرەڕای ئەو ئاڵنگارییەی جۆراوجۆریی ژیان و پارێزراوە سروشتییەكان دەگرێتەوە و پەیوەندی ڕاستەوخۆی هەیە بە ناوچە ژەهراویبووەكان، كە پێویستی بە چاودێریی جددی هەیە”.

بەڵام پێدەچێت سەرەڕای ئەو ئاڵنگارییانە بۆ ئەم ماوەیە پۆستەر و فلێكسەكانی بانگەشەی هەڵبژاردن ئاستی ئاڵنگارییەكان و دەستی مرۆڤ لە زیادكردنی پیسبوونی ژینگەدا زیاتربكەن.

هاوكات لەگەڵ دەستپێكی بانگەشەی هەڵبژاردن، دەستەی پاراستن و چاککردنی ژینگەی هەرێمی کوردستان داوای لە سەرجەم كاندیدان كرد لە هەڵمەتی هەڵبژاردندا ڕەچاوی پاراستنی ژینگە بکەن، بۆ ئەو مەبەستەش داوایكرد پۆستەری بانگەشە لە قوماش و کا‌غەز دروستبکەن، نەک لەسەر فلێکس و نایلۆن.

ڕەزاق خەیلانی ڕوونیكردەوە، لەڕێگای كۆمسیۆنەوە داوامان لە فەرمانگەكان و ڕێكخراوەكانی كۆمەڵی مەدەنی بواری ژینگە كرد چاودێربن بەسەر قەوارە و كاندیدەكان و هەر پێشێلكارییەك دەكرێت بۆمان ڕەوانە بكەن.

وتیشی، “ئەوەی تێبینیكرا هاوشێوەی ڕابردوو قەوارەكان فلێكسیان بەكارهێناوە، لەكاتێكدا داوامانكردبوو لەجیاتی فلێكس قوماش و كاغەز بەكاربهێنن”.

“فلێكس و نایلۆن دەبێتە هۆكارێك بۆ پیسكردنی ژینگە، بەهۆی ئەوەی مەترسی جێهێشتنی و دواتریش فڕێدان و تێكەڵبوونی لەگەڵ ئاو و خاك هەیە” وەك ئەوەی بەرپرسەكەی دەستەی ژینگە ئاماژەی پێدا و وتی، “بەڵام ئەگەر كاندید و قەوارەكان فلێكسەكان هەڵبگرنەوە و لە شوێنی تایبەت هەڵیبگرن، یان بەشێوەی زانستی لەناویببەن، گرفت دروست ناكات، كە ئەمەیان بەدووردەزانرێت”.

هەڵبژاردن قۆناغێكی نوێی سیاسی لە عێراقدا دەهێنێتە ئاراوە، كە هاوڵاتییان بۆ باشكردنی ژیانیان چاوەڕوانی دەكەن، بەڵام ئایا لە قۆناغی نوێدا دۆخی ئاووهەوا و ژینگەی ناوچەكە بەكوێ دەگات؟