ڕۆژی جیهانیی ڕێگری لە خۆكوشتن، ڕۆژێك بۆ هۆشیاركردنەوەیە، لە 10ی ئەیلولی هەموو ساڵێكدا لەپێناو فەراهەمكردنی پابەندی و كاركردن لە سەرجەم ناوچەكانی جیهان بۆ ڕێگری لە خۆكوشتن دیاریكراوە.
لەگەڵ ژمارەیەك چالاكی لە زۆرینەی ناوچەكانی جیهاندا لە ساڵی 2003ەوە، كۆبەندی نێودەوڵەتی بۆ ڕێگری لە خۆكوشتن هەماهەنگی لەگەڵ ڕێكخراوی تەندروستیی جیهانی و یەكێتیی جیهانیی تەندروستیی ژیری دەكات بۆ ئەنجامدانی چالاكییەكان بەو بۆنەیەوە.
بەپێی ئەو ڕێكخراوانە خۆكوشتن-ی بە ئەنقەست، كاریگەریی جۆراوجۆر لەسەر دەوروبەری كەسی خۆكوژ و كۆی كۆمەڵگا دروستدەكات، بەتایبەت بەهۆی ئەوەی ژمارەی ئەوانەی ساڵانە خۆیان دەكوژن زیاترە لە 800 هەزار كەس وەك ئەوەی لە ڕاپۆرتێكی نەتەوە یەكگرتووەكاندا هاتووە، ئەمەش ئەگەری هەیە نیگەرانی بەرفراوان بۆسەر ملیۆن كەسی پەیوەندیداری ڕاستەوخۆ یان ناڕاستەوخۆ بە خاوەنی پرسی خۆكوشتن-ەوە بهێنێتە ئاراوە.
بەپێی ڕێكخراوی تەندروستیی جیهانی، خۆكوشتن هۆكاری دووەمی مردنی گەنجانە ئەوانەی تەمەنیان لەنێوان 15 بۆ 25 ساڵدایە، سێیەم هۆكاریشە بۆ ئەوانەی تەمەنیان لەنێوان 15 بۆ 19 ساڵدایە. وڵاتانی داهات لاواز یان مامناوەند پشكی 75%ی كۆی خۆكوشتنەكان لەنێو گەنجاندا پێكدەهێنن.
خۆكوشتن هەڵسوكەوتێكی ئاڵۆزە
هۆكارەكانی خۆكوشتن زۆرن، دەگۆڕدرێن بەپێی توێژ و تەمەن، ئاستی كۆمەڵایەتی، لەگەڵ ئەوانەشدا هەژاری، بێكاری، شكست لە خۆگونجانی كۆمەڵایەتی، خەمۆكی و تێكچوونی مەترسیداری باری دەروونی لەو پاڵنەرە گشتییانەن كە سەرچاوەی زۆرێك لە هەوڵەكانی خۆكوشتنن. جگە لە هۆكارەكانی وەك بەكارهێنانی ماددە هۆشبەرەكان و نەتوانینی خۆكۆنتڕۆڵكردن لە دۆخە دژوارەكاندا.
نیشانەكانی خەمۆكی كە دەبێتەهۆی هەوڵدان بۆ خۆكوشتن
یەكێك لە پاڵنەرەكانی خۆكوشتن، خەمۆكییە. نەخۆشی خەمۆكی نەخۆشییەكی ئەندامییە بەهۆی تێكچوون یان ناهاوسەنگی كیمیایی لە مۆخی مرۆڤدا ڕوودەدات، نەك بەهۆی ڕووبەڕووبوونەوەی كەسێك بە دۆخێكی دیاریكراو، بەڵام دۆخەكە دەبێتە هۆكاری یاریدەدەر. دەشێت كەسەكە بە نەخۆشییەكی كیمیایی لە مێشكیدا لەدایكبووبێت.
لەو نیشانانەی لە كەسێكی خەمۆكدا هەیە، (هەستكردنی بەردەوام بە خەم و نائومێدی، هەستكردنی بەردەوام بە گوناح، تێكچوونی خواردن، تێكچوونی خەوتن، لەدەستدانی حەز بەو شتانەی پێشتر حەزی پێدەكرد، حەزكردنی خێرا بە گریان، نیشانەكانی دوودڵی، سكاڵای بەردەوام لە ئازار و نیشانە جەستەییەكان، نەخەوتن بەپێی پێویست، پشتگوێخستنی پاكوخاوێنی كەسی، حەزكردن بە بێدەنگی و نەمانی بەشداریی كۆمەڵایەتی).
خۆپاراستن
دكتۆرە ئەلیكساندرا فلایشمن، شارەزای ڕێگری لە خۆكوشتن لە ڕێكخراوی تەندروستیی جیهانی دەڵێت، پێویستە ستراتیژی بەرفراوانی ڕێگری لە خۆكوشتن وەك ئامانجێكی سەرەكی لەلایەن حكومەتەكانەوە دابنرێت.
هەروەك جەخت لەسەر سنوورداركردنی گەیشتن بە هۆكارەكانی خۆكوشتن دەكاتەوە، وەك دەرمانی بكوژی مەترسیدار، چەك و هۆكارەكانی برینداركردن، جگە لە هۆشیاركردنەوەی میدیاكان، پەرەپێدانی ژیانی كۆمەڵایەتی و سۆزداری لای تازەپێگەیشتووان، ئاگاداربوون لە بیرۆكە و هەڵسوكەوتی خۆكوژانە، هەڵسەنگاندن و چاودێریكردنیان.
لە دیاریترین ستراتیژەكانی پاڵپشتی و چاودێریی تەندروستی دەروونی بریتییە لە (پەرەپێدانی پاڵنەری ژیان لەڕێی هاوسۆزبوون لەگەڵ ئەو ئازارەی كەسەكان هەیانە، گرنگیدان بە تەندروستیی جەستی و خواردنی تەندروست و ئەنجامدانی وەرزش یان بەپێ ڕۆیشتن، بەدەستهێنانی شارەزایی لەبارەی بەرگریی دەروونی و چۆنیەتی مامەڵەكردن لەگەڵ هەست و ئاستەنگییەكان، دەربڕینی هەست و ئەوەی لە دڵدایە بۆ كەسێك متمانەت پێی هەیە، هەوڵدان بۆ پەیوەندییەكی كەسیی ڕاستەقینە و هاوڕێی باش، گەڕان بەدوای خاڵی هێز و شارەزاییە كەسییەكان و پەرەپێدانی، فێربوونی شتی نوێ و ئەنجامدانی ئەو چالاكییانەی خۆشی هێنەرن).
ئەو هەنگاوانەش كە دەتوانیت پێشكەشی كەسێكی بكەیت كە بیر لە خۆكوشتن دەكاتەوە بریتین لە (بە تەنیا جێیمەهێڵە، ڕێگەیبدە هەست و بیروبۆچوونەكانی دەرببڕێت، كێشەكانی زیاد مەكە، پێشنیاری بۆ بكە پاڵپشتیی دەروونی لە كەسی شارەزاوە وەربگرێت، كەسەكە ببە بۆ نەخۆشخانە یان كلینكی تایبەتمەند ئەگەر بەردەست بوو و هەموو ئەو دەرمان یان شمەكانە لەناوببە كە ئەگەری هەیە مەترسیداربن لە ماڵی كەسەكەدا).
