جێگری سەرۆكوەزیرانی هەرێم ڕایدەگەیەنێت، كەرتی تایبەت دەسەڵاتدارە بەسەر كەرتی نەوت لە هەرێمدا پێچەوانەی عێراق كە موڵكداری كەرتەكە دەگەڕێتەوە بۆ دەوڵەت و، دەربارەی مامەڵەی ڕاستەوخۆی پارێزگاكانیش لەگەڵ ناوەند دەڵێت، پارێزگای سلێمانی بۆ موچەی مانگێكی فەرمانبەران پێویستی بە زیاتر لە 400 ملیۆن دۆلارە، پرسیارەكە ئەوەیە حكومەتی فیدڕاڵ ئامادەیە ئەو پارەیە بدات.
قوباد تاڵەبانی، جێگری سەرۆكوەزیرانی هەرێمی كوردستان لەمیانەی دیدارێكدا لەگەڵ ڕۆژنامەی (سەباح)ی نیمچە فەرمی عێراقی كە ئەمڕۆ یەكشەممە 7ی شوبات بڵاوكراوەتەوە دەربارەی گفتوگۆكانیان لە بەغداد دەڵێت، هیوادارین بگەینە ئەنجامێكی ئەرێنی بە ڕێككەوتنێكی دادپەروەرانە و لەهەمان كاتدا ڕێككەوتنێك كە بتوانرێت جێبەجێ بكرێت، پرسەكە ئێستا لە دەستی پەرلەماندایە.
دەشڵێت، “لە ڕاستیدا گفتوگۆكانمان لە بەغداد ئەرێنی بوو، بەڵام بەشێوەیەكی گشتی لەگەڵ لیژنەی دارایی پەرلەمان و كوتلە سیاسییەكاندا بەردەوامە، ئێمە نزیكین لە دۆزینەوەی چارەسەرێك كە توانای جێبەجێكردنی هەبێت، ئەمەش دەبێتە هەنگاوێك بەرەو بونیادنانی پردی پەیوەندی نێوان هەردوولا”.
دەربارەی ئەو داوایانەش كە باس لە مامەڵەی ڕاستەوخۆی پارێزگای سلێمانی دەكەن لەگەڵ بەغداد، قوباد تاڵەبانی وتی، “من پرسیار دەكەم (ئایا حكومەتی ناوەند ئامادەیە بۆ تەمویلكردنی ڕاستەوخۆی تەنها پارێزگایەك لە نێو پارێزگاكانی هەرێمدا؟)، بۆ نمونە پارێزگای سلێمانی لە بودجەی بەكاربردن بۆ موچەی مانگێكی فەرمانبەران پێویستی بە زیاتر لە 400 ملیۆن دۆلار هەیە، پرسیارەكە ئەوەیە (ئایا حكومەتی فیدڕاڵی ئامادەیە بۆ تەمویلكردنی؟) چونكە سلێمانی بڕی پێویستی نەوتی نییە، سلێمانی نزیكەی 11%ی بڕی نەوتی بەرهەمهێنراوی هەرێمی هەیە، پرسیارەكە لە حكومەتی ناوەندی دوپاتدەكەینەوە (دەتوانێت لەگەڵ تەنها پارێزگایەك مامەڵە بكات؟)، ئەوەی ئێمە دەمانەوێت پێی بگەین ڕێككەوتنێكە كە بتوانرێت جێبەجێ بكرێت و لە بەرژەوەندی عێراق بەشێوەیەكی گشتی و هەرێم بەشێوەی تایبەت بێت، لەڕێی چارەسەری لۆژیكیی دادپەروەرانە”.
جێگری سەرۆكوەزیرانی هەرێم ڕونیشیدەكاتەوە، پێكهاتەی كەرتی نەوت لە هەرێم جیاوازە لە پێكهاتەی كەرتی نەوت لە عێراق، چونكە كەرتی تایبەت دەسەڵاتدارە بەسەر كەرتی نەوت لە هەرێم، لەكاتێكدا لە بەشەكانی دیكەی عێراق ئەم كەرتە بەسەرجەم ناوەرۆكەكەیەوە موڵكایەتییەكەی دەگەڕێتەوە بۆ دەوڵەت و، گرێبەستە نەوتییەكانی بەشەكانی دیكەی عێراق گرێبەستی خزمەتگوزارییە لەگەڵ كۆمپانیاكانی نەوت، بەڵام لە هەرێم گرێبەستەكان گرێبەستی خزمەتگوزاری نین، بەڵكو گرێبەستی هاوبەشیی بەرهەمهێنانن، بۆیە ئەو كاروبارانە لە بەشەكانی دیكەی عێراق جێبەجێدەكرێن، لە هەرێم جێبەجێكردنی ئەستەمە.
دەربارەی ئەوەی چۆن دڵنیایی دەدەنە شەقامی عێراقی بەوەی هەرێم بەشێكی دانەبڕاوە لە عێراق بەتایبەت لەوەی پەیوەندی بە پشكی هەرێم لە بوجە هەیە، قوباد تاڵەبانی دەڵێت، “ستەم و شێواندنی وێناكە لە شەقامی عێراقی بەرامبەر هەرێم هەیە، ڕێكەوتنێكی پێشوو هەبوو كە پشكی هەرێمی بە 17% دیاریكردبوو، لەئێستادا پشكەكە بووەتە 12.67%، بەڵام ئەگەر سەیری ئەو پشكە بكەین، لەچوارچێوەی كۆی گشتیی بودجەدا نییە، بەهۆی ئەوەی پاش لێدەركردنی بودجەی سیادی و خەرجییە سیادییەكانە، بەمەش ئەگەر سەیری ژمارە ڕاستەقینەكەی پشكی هەرێم بكەین، دەبینین زیاتر نییە لە 5%ی كۆی گشتیی بوجەی گشتیی وڵات، ئەگەر ئەو ڕێژەیەی دەچێت بۆ هەرێم هۆكاری خراپبوونی خزمەتگوزارییەكان بێت لە پارێزگاكانی باشوور و ئاوەدان نەكردنەوەیان، ئێمە سازشی لێدەكەین، بەڵام لای خۆمانەوە پرسیاری ئەوە دەكەین 95%ی دیكەی بودجە بۆ كوێ دەچێت؟”.
ئەوەش دەخاتەڕوو، “شێواندنی وێنای هەرێم زیاتر لە هۆكارێكی هەیە، یەكێكیان شێواندنی سیاسییە لەلایەن هەندێك لە لایەنەكانەوە بەرامبەر هەرێم، ئەوی دیكەش كەموكوڕییەكە لەلایەن كەسە سیاسییەكان و حكومەتی هەرێم بەوەی نەیانتوانییوە دەنگیان بگەیەننە شەقامی عێراقی، نەمانتوانیوە پەیامەكەمان بەشێوەیەكی ڕاست و ڕوون و بێ شێواندنی ڕاستییەكان بگەیەنین، ئێمە دڵنیاین زۆرێك لە برایانمان لە ئەودوای بەشەكانی دیكەی وڵات نازانن پشكی هەرێم لە بودجەی گشتیی وڵات و لەنێویشیاندا خەرجییە سیادییەكان تەنها 5%ە”.
سەبارەت بە گرێبەستی 50 ساڵەش لەگەڵ توركیا ڕونكردنەوە دەدات و دەڵێت، ئێمە نەوتمان بۆ ماوەی 50 ساڵ بە توركیا نەفرۆشتووە، بەڵكو لە چوارچێوەی ڕێككەوتنی عێراق لەگەڵ توركیا دەربارەی گواستنەوەی نەوت لەڕێی خاكی توركیاوە بۆ بازاڕە جیهانییەكان كارمان كردووە، نەك فرۆشتنی نەوت.
جێگری سەرۆكوەزیرانی هەرێم دوپاتیشیدەكاتەوە كە هەرێمی كوردستان ئامادەیە سەرجەم پابەندییەكانی لەگەڵ حكومەتی ناوەند جێبەجێ بكات، دەربارەی نەوت بێت كە دەكاتە 250 هەزار بەرمیل نەوتی ڕۆژانە، یان تەنانەت سەرچاوە نانەوتییەكان لە دەروازەكانی هەرێم بەپێی یاسا بەركارەكان لەچوارچێوەی دەستور، بەڵام لە بەرامبەردا پێویستە مافەكانی هەرێمیش دەستەبەر بكرێت.
