کۆماری ئیسلامیی ئێران لە ماوەی یەک ڕۆژدا و لەیەک زیندانیدا 12 هاوڵاتیی وڵاتەکەی لەسێدارە دەدات، ڕێکخراوێکی ناوخۆیی ئاماژە بە زیادبوونی بەردەوامی لەسێدارەدان دەدات لەو وڵاتە و وەک زەنگی مەترسی ناوی دەبات.
بەپێی ڕاپۆرتێکی (ئێران هیومەن ڕایتس)، کۆماری ئیسلامیی ئێران لەسێدارەدانی بەکۆمەڵی لە زیندانی زاهیدان لە شاری سیستانی بەلوجستان ئەنجامداوە و تێیدا 12 زیندانیی بەلوجی لە یەک کاتدا لەسێدارەداوە.
ئەو کەسانەی لەسێدارەدراون، لە 11 پیاو و یەک ژن پێکهاتوون و سەرجەمیان تۆمەتباری کوشتن و ماددەی هۆشبەر بوون، لەسێدارەدانی ئەو ژمارەیە لە هیچ میدیایەکی ئێرانی باس نەکراوە.
سزای لەسێدارەدانی ئەو 12 کەسە، شەشیان بەتاوانی کوشتن و شەشی دیکەیان بە تاوانی ماددەی هۆشبەر بووە.
ئەو تەنیا ژنەی لەناو لەسێدارەدراوەکاندا بووە، تۆمەتباربووە بە کوشتنی هاوسەرەکەی و لە ساڵی 2019وە دەستگیرکراوە.
ڕێکخراوەکە کە بارەگاکەی لە وڵاتی نەرویجە، هۆشداری دەدات لە زیادبوونی زۆری لەسێدارەدان و جێبەجێکردنی لەلایەن کۆماری ئیسلامیی ئێرانەوە بەتایبەت دژی کوردەکان و بەلوجەکانی ئەو وڵاتە.
هەروەها لەسێدارەدانی بەکۆمەڵی ئەو ژمارە زیندانییە لەلایەن ئەنجومەنی نیشتمانیی بەرگریی ئێرانەوە کە قەدەغەکراوە لەو وڵاتەدا، پشتڕاستکراوەتەوە، ڕایگەیاندووە، لەگەڵ دەستپێکردن و بەردەوامیی خۆپیشاندان لە ئێران هەڵمەتی گرتن و سەرکوتکردن و لەسێدارەدان لە وڵاتەکەدا بەشێوەیەکی بەرچاو زیادیکردووە.
لەلایەکی دیکەوە ڕێکخراوی لێبوردنی نێودەوڵەتی لە ڕاپۆرتی ساڵانەیدا بڵاویکردووەتەوە، جێبەجێکردنی لەسێدارەدان لە وڵاتی ئێران بەڕێژەی 21% بەرزبووەتەوە، لەگەڵ ئەوەشدا هۆشداریداوە لەوەی ژمارەکە زۆر لەڕاستیدا زۆر زیاترە لەوەی لەبەردەستی ئەواندایە.