لە نوێترین هەنگاودا بەرەو ئاساییكردنەوەی دۆخی دژوار لە عێراق، سەرانی نزیكەی هەشت لایەنی سەرەكیی شیعە و چەند سەركردەیەكی دیكە لە ماڵی هادی عامری كۆدەبنەوە، بڕیارە هێزی ڕازی و ناڕازی لە ئەنجامی هەڵبژاردن ڕازەكانیان بەرامبەر یەكدی بخەنەڕوو.
بڕیارە نیوەڕۆی ئەمڕۆ سەركردەی لایەنەكانی چێوەی هەماهەنگی لە ماڵی هادی عامری، سەرۆكی هاوپەیمانی فەتح لە بەغداد بە میوانداریی موقتەدا سەدر، سەرۆكی ڕەوتی سەدر، كە ڕەوتەكەی براوەی یەكەمی هەڵبژاردنی تشرینی یەكەمی ڕابردووە، كۆببنەوە.
بەهادین نوری، سەركردە لە ڕێكخراوی بەدر، كە هادی عامری سەرۆكایەتی دەكات، لە لێدوانێكی تەلەفزیۆنیدا ڕایگەیاند، نیوەڕۆخوانێك سەدر و سەركردەكانی چێوەی هەماهەنگی و لەنێویشیاندا نوری مالكی، سەرۆكی هاوپەیمانیی دەوڵەتی یاسا پێكەوە كۆدەكاتەوە.
وتیشی، “ئامادەبووانی پرسی سەرۆكایەتی وەزیران تاوتوێناكەن” بەڵام “تاوتوێی ئەو پرسە دەكەن كە ئایا دادگای فیدڕاڵی هەڵبژاردن ڕەتدەكاتەوە، یان فەرمان بە سەرلەنوێ ژماردنەوە و جیاكردنەوەی دەنگەكان دەكات”.
”چێوەی هەماهەنگیی هێزە شیعییەكان” كە ئەو لایەنە سیاسییە شیعییانە دەگرێتەوە كە ناڕازین لە ئەنجامی هەڵبژاردن و كۆمسیۆن بە ساختەكاری تۆمەتبار دەكەن، داوایەكی یاساییان بۆ دادگای باڵای فیدڕاڵی بەرزكردووەتەوە و تیایدا داوای پووچەڵكردنەوەی ئەنجامەكان دەكەن.
لایەنەكانی چێوەی هەماهەنگی خاوەن نزیكەی 60-65 كورسین، بەڵام تائێستا هاوپەیمانیی پەرلەمانییان ڕانەگەیاندووە.
حسێن موسەوی، ڕۆژنامەنووسی نزیك لە هاوپەیمانی فەتح لەبارەی كۆبوونەوەكەوە زانیاریی ئاشكراكردووە، دەلێت، “چێوەی هەماهەنگی دەیەوێت هەڵوێستی سەدر بزانێت لەبارەی ئەوەی ئەگەر دادگای فیدراڵی ئەنجامی هەڵبژاردنی ڕەتكردەوە و بڕیاری لەسەر دووبارەكردنەوەی دا، یان لەكاتێكدا ئەگەر بڕیاربدات جیاكردنەوە و ژماردنەوەی دەستی بۆ سەرجەم ناوەندەكانی دەنگدان بكرێت”.
ماڵپەڕی ئەلحورە لە زاری موسەوی وتیشی، “هەڵوێستی سەدر سەرەكییە، بەهۆی ئەوەی سەركردەی ڕەوتی براوەی زۆرترین كورسیی پەرلەمانە و باوەڕی وایە كە هەڵبژاردنەكە پاكژە، بۆیە ئامادەسازی بۆ بڕیاری پێشبینیكراوی دادگا پێویستە”.
سەرەڕای هەوڵی سەركردەكانی چێوەی هەماهەنگی، بەڵام بەدووردەزانرێت بڕیاری دادگای فیدڕاڵی بەشێوەیەك بێت كە كاریگەری لەسەر ئەنجامی هەڵبژاردن هەبێت و سەدریش بە هەڵوەشاندنەوەی ئەنجامەكان، یان ژماردنەوەی تەواوی وێستگەكان ڕازی بكەن.
حسێن سەعدون، شارەزای یاسایی عێراقی دەڵێت، “دادگا بەپێی ناوەڕۆكی ماددەكانی یاسا كاردەكات، ئەو داوایەی لەلایەن هێزەكانی چێوەی هەماهەنگییەوە پێشكەشكراوە بۆ هەڵوەشاندنەوەی ئەنجامەكان، ئاماژەی بە هیچ سەرپێچییەكی دەقەكانی یاسا و دەستوور نەكردووە”.
سەعدون ئەوەشی وت، “جیاكردنەوە و ژماردنەوەی دەنگەكان، بەپێی یاسا بەتەنها لە دەسەڵاتی كۆمسیۆندایە، هەرچی ئەنجامدانەوەی هەڵبژاردن و ڕەتكردنەوەیەتی پێویستە دادگا قەناعەت پێبكرێت كە كۆی ئەنجامە ڕاگەیەندراوەكان نادروستن”.
بەپێی وتەی ئەو یاساناسە، “داوا یاساییەكەی چێوەی هەماهەنگی زۆرینەی لەسەر بنەمای گومانە، نەك لەسەر بنەمای بەڵگەی بوونی ساختەكاریی ڕێكخراو و بەرفراوان، بۆیە پێشبینی ناكرێت دادگا چاوی پێدابخشێنێت”.
سەرەڕای ڕێگرییە یاساییەكان، نەمیر محیاوی، شیكەرەوەی سیاسیی عێراقی دەڵێت، ”پرسی ئەنجامدانی هەڵبژاردنێكی نوێ لە عێراق نیمچە ئەستەمە”.
ئەو دەڵێت، “ئەم هەڵبژاردنەی ئێستا نزیكەی دوو ساڵی لە ئامادەكاری خایاند، حكومەتی كازمیش كاری پێشینەی ئەنجامدانی هەڵبژاردن بوو”، ئەوەشی وت، “قسەكردن لەبارەی گۆڕینی حكومەت و كۆمسیۆن لەتوانادا نییە، بەهۆی ئەوەی پەرلەمانی ئێستا ویلایەتەكەی كۆتایی هاتووە و، ناتوانێت ڕەزامەندی لەسەر حكومەتی نوێ و كۆمسیۆنێكی دیكە بدات”.
”ئەگەر هەمان حكومەت و كۆمسیۆنیش ئەنجامی بدەنەوە، بەهەمان یاسا، چی زامنی ئەوە دەكات كە جارێكی دیكە لایەنە سیاسییەكان ناڕەزایی دەرنابڕن؟، ئەمەش لەكاتێكدا ئەگەر كۆی دۆخی سیاسی بەهۆی ئەو بڕیارەوە تێكنەچێت”، محیاوی وای وت.
بەڵام عەلی مەعموری، شیكەرەوەیەكی دیكەی سیاسی عێراقییە و پێیوایە “كۆبوونەوەكە تاوتوێی كەسی سەرۆك وەزیران و ڕازیكردنی كوتلە ناڕازییەكانی تێدادەكرێت”.
وتیشی، “ئەمە ئاراستەی ڕاستەقینەیە، لەهەمان كاتدا تاكە ئاراستەی گونجاوە بۆ ئەم دۆخە”.
مەعموری باوەڕیشی وایە پێدەچێت سەرجەم لەسەر ناونانی كەسایەتییەك ڕێكبكەون كە سەدر بۆ سەرۆكایەتیی وەزیرانی دەوێت، لەگەڵ پێدانی زامنی گرنگ بە لایەنە ناڕازییەكان، بەتایبەت “لایەنە ناڕازییەكان هیچ شتێكیان لە هەگبەدا نییە جگەلە چەك، كە سەدریش هەیەتی، سەرەڕای هێزی سیاسی و یاسایی كە بەهۆی بردنەوەكەیەوە بەدەستیهێناوە”.
