شارەزایەكی كیمیا و ژینگە كە براوەی خەڵاتی نۆبڵی كیمیایە، پێشبینیدەكات عێراق و ئیسرائیل و چەند وڵاتێكی دیكە ڕووبەڕووی وشكبوونەوەی سەخت ببنەوە و بەشێكی زۆری خاكی ئەو وڵاتانە ببن بە بیابان، گۆڕانێك كە شەپۆلێكی نوێی كۆچكردن و بەجێهێشتنی خاك لە خۆرهەڵاتی ناوەڕاست و باكووری ئەفریقاوە بەرەو ناوچەكانی تری جیهان بەدوای خۆیدا دەهێنێت.
یۆهانس لیلڤێڵد بەڕێوەبەری “پەیمانگەی ماكس پلانك بۆ كیمیا” دەڵێت، پێنج وڵات كە عێراق یەكێكیانە، دووچاری وشكبوونەوەی سەخت و بەبیابانبوون دەبنەوە.
لیلڤێڵد ئاشكرایكردووە، هەردوو ناوچەی خۆرهەڵاتی ناوەڕاست و باكووری ئەفریقا بوونەتە شوێنێكی گەرمی گۆڕانی ئاووهەوا، ڕایدەگەیەنێت، قەتیسبوونی گەرما بە ڕادەیەكی تایبەت لەو دوو ناوچەیە دەدات و دەبێتەهۆی سەرهەڵدانی شەپۆلی نوێی كۆچكردن.
بەپێی وتەی بەڕێوەبەری “پەیمانگەی ماكس پلانك بۆ كیمیا” كە بارەگاكەی لە ئەڵمانیایە، لە نیوەی دووەمی ئەم سەدەیەدا پلەكانی گەرما لە خۆرهەڵاتی ناوەڕاست و باكووری ئەفریقادا هێندە بەرزدەبنەوە، لە هەندێك شاردا دەگەن بە سەرووی 56 پلە و تەنانەت زیاتر لە 60 پلە، ئەوەش وادەكات ئەو شارانە بە كەڵكی ژیانی مرۆڤ و ئاژەڵ نەمێنن، سەرئەنجام شەپۆلی نوێی كۆچكردن سەرهەڵدەدات بەرەو ناوچەكانی تری جیهان.
ئەو وڵاتانەی پلەكانی گەرما تیایاندا بەرزدەبنەوە، بەتایبەت لە وەرزی هاویندا، بریتین لە عێراق و سوریا و لوبنان و ئیسرائیل و میسر، كە دۆخەكە دەگات بە ڕادەیەك دووچاری وشكبوونەوە دەبنەوە، وەك لیلڤێڵد دەڵێت.
یۆهانس لیلڤێڵد جەختدەكاتەوە، “ئەمە خەیاڵ نییە و ڕاستییەكە و ڕوودەدات، چونكە لە ساڵی 1980وە پلەی گەرمای ئەو وڵاتانە نزیكەی دوو پلە بەرزبووەتەوە، چەندین ناوچە بوون بە بیابان و ڕووداوگەلی نەخوازراو و كارەساتئامێز بەڕێوەن”.
بەڕێوەبەری “پەیمانگەی ماكس پلانك بۆ كیمیا” كە براوەی خەڵاتی نۆبڵی كیمیایە، نموونەی ئەوە بۆ پێشبینییەكانی دەهێنێتەوە كە بەشێك لە خاكی عێراق و سوریا تووشی وشكبوونەوەی سەخت بوونەتەوە و ئەوەش وایكردووە بەروبوومەكانی كشتوكاڵ كەمببنەوە و نرخی خۆراك بەرزببێتەوە.
ئاشكرایدەكات كە لە داهاتوودا ڕێژەی بارانبارین لە ناوچەكانی هێڵی كەمەربەند بەرزدەبێتەوە، بەڵام لەبەرامبەر ئەوەدا بارانبارین لە ناوچەی خۆرهەڵاتی ناوەڕاست و باكووری كیشوەری ئەفریقا كەمدەبێتەوە و سەرئەنجام ناوچەكە دەكەوێتە بازنەیەكی بەتاڵەوە.
