هەرێمی سلێمانی دەبێتە مایەی خۆشگوزەرانیی خەڵك؟
بەرپرسی پڕۆژەكە: بەهەرێمكردن تەنها ڕێگەیە بۆ گەیشتن بە دەوڵەتی كوردی

هەنگاوەكانی پڕۆژەی بەهەرێمكردنی سلێمانی درێژەیان هەیە و بەرپرسی دەستەی پرۆژەكە دەڵێت، “تەنها چارەسەرە بەدەست خەڵكی ئەم ناوچەیەوە بێت” و ئاماژەشدەدات، بەهەرێمكردن تەنها ڕێگەیە بۆ گەیشتن بە دەوڵەتی كوردی، شارەزایەكی دەستوریش پێیوایە پێكهێنانی هەر هەرێمێك لەناو هەرێمی كوردستاندا ئەستەمە و پێویستی بە هەمواركردنەوەی دەستور هەیە.

نزیكەی چوار مانگە پڕۆژەی بە هەرێمكردنی پارێزگای سلێمانی لەلایەن ژمارەیەك لە چالاكوانانەوە دەستیپێكردووە، هەنگاوی یەكەم لەڕێی بانگەشە و ناساندنی پڕۆژەكە لەڕووی مەیدانی و میدیاییەوە بوو.

لە قۆناغی دووەمدا كە ڕۆژی شەممە 9ی كانونی دووەم دەستپێكردنی ئاشكراكرا، ئیمزا بۆ پشتیوانی لە بەهەرێمكردنی پارێزگاكە كۆدەكرێتەوە.

لەم قۆناغەدا دەبێت ئیمزای 2%ی كۆی دەنگدەرانی سنووری پارێزگای سلێمانی كە نزیكەی 1.5 ملیۆن كەسە كۆبكرێتەوە، بەمەش دەستەكە پێویستی بە 30 هەزار ئیمزایە بەر لەوەی قۆناغی سێیەم دەستپێبكات.

بەیار عومەر، بەرپرسی دەستەی بەهەرێمكردنی پارێزگای سلێمانی بە تۆڕی میدیایی ئێستای وت، “لە هەنگاوی سێیەمدا دەبێت ئیمزاكان ڕادەستی كۆمسیۆن لە بەغداد بكەین، ئەوانیش دەبێت بیخەنە ڕاپرسییەوە، بەڵام ئایا دەیخەنە ڕاپرسییەوە یان نا پێمانوایە كێشەكە لەوێوە دەستپێدەكات، ئێمە خۆمان بۆ ئەوە حازركردووە و تیمێكی پارێزەرمان بۆ ئەو كارە ڕاسپاردووە، بەڵام حەتمەن ئالنگاری و كێشەمان توش دەبێت، هەر چۆنێك بێت دەبێت تەسلیمی ئەو واقیعە نەبین لە كوردستان و عێراقدا هەیە”.

وتیشی، “وڵاتێكی وەك قەتەر تەنها غازی هەیە، ئێمە غاز و نەوتمان هەیە، زەوی كشتوكاڵ و بواری پیشەسازیمان هەیە دەتوانین پێشیبخەین، شوێنی گەشتوگوزارمان هەیە و دەتوانین لەماوەیەكی كەمدا ببینە یەكێك لە ناوچە دەوڵەمەندەكانی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست، لە حاڵەتی سەرنەگرتنیشیدا دەبێت بە كارتێكی فشار بەدەست خەڵكی ئەم ناوچەیەوە بۆ ئەوەی چیتر هەولێر و بەغداد نەیچەوسێننەوە”.

نمونەش دەهێنێتەوە و دەڵێت، “سكۆتلەندییەكان نزیكەی چل ساڵە بە بەردەوامی خەریكی ڕیفراندۆمن و لە زۆربەی ڕیفراندۆمەكانیشدا سەركەوتنیان بەدەستنەهێناوە و ئەو لایەنە بردویەتیەوە كە دەیەوێت لە چوارچێوەی بەریتانیا بمێنێتەوە، بەڵام لە هەموو ڕیفراندۆمێكدا كۆمەڵێك سازشی قورسیان بە حكومەتی ناوەندی بەریتانیا كردووە لە مەسەلەی باج و موچە و كۆمەڵێك پرسی دیكەدا”.

ئەگەر هەنگاوەكان بەرەو بەهەرێمكردن ئاسان دەربكەون، بەڵام بێ گرفت و ئاستەنگیش نین تەنانەت لەو بڕگەیەی دەستوریشدا كە سەرپەرشتیاران بە كارئاسانی بۆ دروستكردنی هەرێمی نوێ لە عێراق ناویدەبەن و شارەزایەكی دەستوریش پێچەوانەكەی دەبینێت.

حاكم لەتیف مستەفا، شارەزای دەستوریی دەڵێت، هەرێمی كوردستان تائێستا تاقە ھەرێمە لە دەوڵەتی فیدراڵی عێراقدا و پێش دانانی دەستوری عێراق ھەبووە، بۆیە کاتێک دەستورەکە لەساڵی 2005 دانرا و ڕاپرسی لەسەرکرا و دانیپێدانا وەک خۆی کە ھەیە بەگوێرەی بڕگەی یەک لە مادەی 117.

ڕونیشیكردەوە، جۆری دووەم ئەو ھەرێمانەن کە لە داھاتوودا بەگوێرەی ئەم دەستورە دروستدەبن، بڕگەی دووەم لەھەمان مادە دەڵێت، “ئەم دەستورە دانان بەو ھەرێمە تازانە دادەنێت کە بەگوێرەی بڕگەکانی ئەم دەستورە دروست دەبن”، بڕگەکانی دەستورەکەش کە لەداھاتوو دەشێ ھەرێمی تریان پێ دروستببێ بریتین لە مادەکانی (118، 119، 120 و 121) كە بەپێی وتەی ئەو شارەزایەی دەستور ئەو مادانە بۆ ھەرێمە تازەکانن و پەیوەندیان بە ھەرێمی کوردستانەوە نیە و دوپاتیشیدەكاتەوە، “ئەگەر سلێمانی یان ھەولێر یان دھۆک یان ھەڵەبجە بیانەوێ لە ھەرێم جیاببنەوە و خۆیان بکەنە ھەرێمی سەربەخۆ دەبێت پێشتر مادەی 117ی دەستور هەمواربكرێت، پێش گۆڕینی ئەو مادەیە مەحاڵە لەڕووی دەستورییەوە باسی بەھەرێمبوونی ھیچ پارێزگایەک بکرێ لە پارێزگاکانی ھەرێم”.

هەموو لێكبچڕینێك لە خاكی هەرێم بە هێڵی سوور دەزانین، هەق وایە هیچ كەسێك دەستی بۆ نەبردایە

ئالنگاری بەردەم پڕۆژەكە تەنها لە چوارچێوەی یاسا و دەقە دەستورییەكەیدا نییە، بەڵكو بەشێك لە لایەنە سیاسییەكانیش بە توندی ڕەتیدەكەنەوە و بە پارچە پارچەكردنی هەرێم ناویدەبەن.

زیاد كاكە ڕەزا، سەرۆكی فراكسیۆنی پارتی لە ئەنجومەنی پارێزگای سلێمانی بە تۆڕی میدیایی ئێستای وت، وەكو فراكسیۆنی پارتی هەموو بەشكردنێكی كوردستان، هەموو لێكبچڕینێك لە خاكی هەرێم بە هێڵی سوور دەزانین، هەق وایە هیچ كەسێك دەستی بۆ نەبردایە.

وتیشی، “هەرێمی كوردستان بە خوێن و ماندبوون و فرمێسك دروستكراوە، بە ڕاستی كفرە كوردێك دەست بۆ دابەشكردنی ببات”.

بەڵام بەرپرسی دەستەی بەهەرێمكردنی پارێزگای سلێمانی ڕایەكی پێچەوانەی هەیە و دەڵێت، “پێموایە ئەمە تەنها ڕێگەیە بۆ گەیشتن بە دەوڵەتی كوردی، چونكە دەوڵەت دەبێت بناغەی ئابوری هەبێت، بە هاش و هوشی ئیعلامی دروستنابێت، وا دروستبوایە دەبوو دوای ڕیفراندۆمەكە دەوڵەتێكی زۆر پتەو و بەهێزمان هەبوایە، بەڵام نیوەی خاكەكەشیمان لەدەستدا”.

وتیشی، “ئەگەر ئێمە بتوانین كوردستان بكەین بە چەند هەرێمێكەوە و هەرێمەكان كێبڕكێی ئابوری لەنێوانیاندا دروست ببێت و، بەهۆیەوە ژمارەیەك پڕۆژەی ستراتیژی بكەین ئەوكات كە بووی بە خاوەن كشتوكاڵ و پیشەسازی خۆت، عێراق و ئێران و توركیا و سوریاش دەروازەكانت لێداخەن دەتوانیت بژیت و لەسەر پێی خۆت بوەستیت”.

بەیار ئەوەشی وت، “لەهەر كاتێكدا ئەو سێ هەرێمە دەتوانن یەكبگرنەوە و وڵاتێكی بەهێزی وەكو ئیمارات دروستبكەن. بۆیە هیوادارم خەڵك بەدەنگییەوە بچێت، چونكە تەنها چارەسەرە بەدەست خەڵكی ئەم ناوچەیەوە بێت”.

زیاد كاكە ڕەزا دەڵێت، “ئێستا ئێمە یەكگرتووین، بۆ پارچە پارچەی بكەین بۆ ئەوەی دواتر یەكبگرینەوە، ئێستا ئێمە یەك گەل و یەك خاك و یەك نەتەوەین، گرەنتی چییە ئەم هەرێمە كە دروست دەبێت، خۆشگوزەران دەبێت، گرەنتیەكەی چییە بۆ ئەوەی خەڵك دەنگی بۆ بدات؟”.

دەربارەی ئەوەی لایەنگرانی بەهەرێمكردنیش دەڵێن نەوت و دەروازە سنورییەكان ڕادەستدەكەین و لە بەرامبەردا پشكی موچە و بودجەی پەرەپێدانی پارێزگاكان و پارەی پترۆدۆلار وەردەگرین و هەرێمەكەی پێ دەبوژێنینەوە بەرپرسەكەی فراكسیۆنی پارتی وتی، “باشە خۆ لە ساڵی 2014 و ساڵانی دواتر گەنممان تەسلیم كردووە، خۆ گەنم نە لە شەڕی سیاسی و نە لە شەڕی دیبلۆماسی بەكارنەهێنراوە، ئەی پارەی جوتیارانی كوردستان بۆ نادەن؟”.

خۆپیشاندانەكانی سنوورەكە و گوێپێنەدانی لەلایەن دەسەڵاتدارێتی هەرێمەوە بە یەكێكی دیكە لە هۆكارەكانی پاڵنەری بە هەرێمكردن ناودەبرێت، بەیار عومەر وتی، “ئێستا تۆ لێرە خۆپیشاندان دەكەیت و دەسەڵات لە هەولێرە، بەڵام ئەگەر تۆ دەسەڵاتت هێنایەوە بۆ ئێرە ئەوكاتە هەر حزبێك لە دەسەڵاتدا بێت و خزمەت نەكات بە ئاسانی دەتوانیت بەرەنگاری ببیتەوە و فشاری بخەیتەسەر”.

“جگە لەوەی خۆڕێكخستن لەناو دەڤەرێكی دیاریكراودا ئاسانترە وەك لەناو هەرێمێكی گەورەتردا، ئەوكات دەكرێت حزبی باشتر و گەنجتر دروست بێت و بتوانێت خزمەت بكات” بەیار وتی و نمونەی ئەوەشی هێنایەوە كە “بە ئەزمونیش دەركەوتووە یەكێتی زەمانی دوو ئیدارەیی باشتر بوو لە یەكێتی دوای یەكگرتنەوەی دوو ئیدارە”.

لە بەرامبەردا سەرۆكی فراكسیۆنی پارتی جەخت لەوەدەكاتە كە چارەسەر بەهەرێمكردن نییە، بەڵكو چارەسەر لە تەبایی و یەكڕیزی ناوخۆ و هاوبەشیكردن لە بەڕێوەبردنی هەرێمدایە وەك هەنگاوی یەكەم.

وتیشی، “چاكسازی و كۆكردنەوەی داهاتەكان و دانانی لە خەزێنەی دەوڵەت تا بخرێتە خزمەتی هاوڵاتییانەوە وەك هەنگاوی دووەم، وادەكات تا ڕادەیەكی زۆر پێویستمان بەوە نەبێت لە بەغداد وەكو زەلیلێك سەیربكرێین، هەموومان دەزانین گەندەڵی هەیە و دزی هەیە، بەڵام بە لەناوبردنی وڵاتەكەمان ئەمە چارە ناكرێت”.