مانگەكانی ساڵی 2021 تەنها لە چواردەوری پەتای كۆرۆنادا نەدەگەڕا، بەڵكو لە هەڵكوتانەسەر بینای كاپیتۆڵ لە واشنتن تا دۆخی كۆچبەران لەسەر سنوورەكانی پۆڵەندا و بیلاڕوسیا و دواجاریش بە كۆتاییهاتنی سەردەمی مێركڵ گەیشت، دیارترین ڕووداوەكانی 2021 ئەمانەن:
هەڵكوتانەسەر بینای كاپیتۆڵ
دۆناڵد ترەمپ هەڵبژاردنی سەرۆكایەتیی ئەمریكای لە تشرینی دووەمی 2020 دۆڕاند، بەڵام زۆرێك لە لایەنگرانی قبوڵكردنی ئەنجامەكانیان ڕەتكردەوە، بۆیە پلانیان دانا بۆ هێرش و هاوكات لەگەڵ ڕاستاندنی بردنەوەی جۆ بایدن، لە 6ی كانونی دووەم هێرشێكی توندیان كردەسەر بینای كاپیتۆڵ لە واشنتن، سیمبولی دیموكراسییەت لە ئەمریكا، ئەمەش بە ڕووداوێكی بێپێشینە و جیاكەرەوە لە مێژووی ئەمریكادا دانرا.
دەستبەكاربوونی جۆ بایدن
یاخیبووە لایەنگرەكانی ترەمپ شكستیانهێنا لە وەستاندنی گواستنەوەی ئاشتییانەی دەسەڵات لە ویلایەتە یەكگرتووەكان، پاش دوو هەفتە و بە گرتنەبەری ڕێوشوێنی ئەمنیی توند، جۆزێف ڕۆبینیت بایدن (77 ساڵ) سوێندی یاسایی خوارد و بووە 46-ەمین سەرۆكی ئەمریكا.
كودەتای سەربازی لە میانمار
پارتی كۆبەندی نیشتمانیی لەپێناو دیموكراسییەت بە سەرۆكایەتی ئۆنگ سان سوكی، لە هەڵبژاردنی گشتی لە كۆتاییەكانی ساڵی 2020 بردنەوەی بەدەستهێنا، بەڵام سوپا كە تائێستا خاوەن دەسەڵاتە لە وڵاتدا، كودەتای بەسەر حكومەتدا كرد و سەركردە بەناوبانگەكە و ژمارەیەك لە لایەنگرانی دەستگیركرد.
كودەتاكە ناڕەزایی میللی بەرفراوان و ڕووبەڕووبوونەوەی بەدواداهات.
گیرخواردنی كەشتییەك و داخرانی نۆكەندی سوێس
بۆ ماوەی نزیكەی هەفتەیەك نۆكەندی سوێس-ی میسری داخرا، كە یەكێكە لە گرنگترین ڕێڕەوە ئاوییەكانی گواستنەوەی شمەك لە جیهاندا، ئەوەش بەهۆی گەورە كەشتی گوێزەرەوەی (ئیڤەر گیڤن – Ever Given)، بەهۆیەوە گواستنەوەی دەریایی نێودەوڵەتی لەنێوان هەردوو دەریای سوور و ناوەڕاست وەستا، زیانەكەی بە ملیارەها دۆلار بوو.
هندستان و كارەساتی كۆرۆنا
لە نیسان-دا ڤایرۆسی كۆرۆنا بە توندی هندستانی گرتەوە، بەهۆی بڵاوبوونەوەی گۆڕاوی دەلتاوە ژمارەكانی تووشبوون بەشێوەیەكی بەرچاو بەرزبووەوە، نەخۆشخانەكان پڕبوونەوە، بەدەستهێنانی ئۆكسجینی پزیشكی ئەستەم بوو، شوێنی سوتاندنی تەرم لە دەلهی پڕ و سەرقاڵ بوو، سووتاندنی بەكۆمەڵی قوربانییان چەند ڕۆژێك بەردەوام بوو، تا ئەوكاتەی شەپۆلی پەتاكە لە حوزەیراندا هێوربووەوە.
سەری سەرانی سیاسی لە خاشاك
شاخی (ڕیسایكلمۆر -Recyclemore ) ناوی ئەو بەرزاییە بوو كە وێنەی سەرانی كۆمەڵەی حەوتی لەسەر نەخشێندرابوو، وەك گاڵتەئامێزییەكی هاوشێوەی شاخی (راشمور)ی ناسراوی ئەمریكی.
چالاكوانان ئەم شاخەیان لە لوتكەی حەوتدا بەكارهێنا كە لە حوزەیران لە ناوچەی كۆرنوول-ی ئینگلیزی ئەنجامدرا، ئەمەش وەك پیشاندانی ناڕەزایی بەرامبەر زیادبوونی پیسبوونی ژینگە و شكستی حەوت گەورە وڵاتە پیشەسازییەكە لە گرتنەبەری ڕێوشوێنی پێویست بۆ سنووردانان بۆ گرفتی ئاووهەوا.
100 ساڵ بەسەر دامەزراندنی حزبی شیوعیی چین
خوێندكارانی چین ئاهەنگیان گێرا بەبۆنەی یادی دامەزراندنی حزبی شیوعیی دەسەڵاتداری وڵات لە گۆڕەپانی تیانانمین لە پەككین.
ئاهەنگەكە لە 1ی تەمموز بە چەندین نمایشی جۆراوجۆر بەڕێوەچوو.
ئۆڵیمیپاد
بڕیاربوو یارییەكانی ئۆڵیمیپاد لە تۆكیۆ لە ساڵی 2020 ئەنجامبدرێت، بەڵام بەهۆی بڵاوبوونەوەی كۆرۆناوە بۆ ماوەی ساڵێك دواخرا، دوای ئەوە، چالاكییەكە بەبێ ئامادەبوونی جەماوەر بەڕێوەچوو.
لافاوی وێرانكەر لە ڕۆژئاوای ئەڵمانیا
بە دەگمەن ئەڵمانیا ڕووبەڕووی كارەساتی سروشتی لەوجۆرە بووەوە، پاش چەند ڕۆژێك لە بارانی بەهێز، ئاوی دەریاكان بۆسەر ناوچە وشكانییەكان لە ڕۆژئاوای ئەڵمانیا بڵاوبووەوە، دەریاكان بەخێرایی چەند مەترێك بەرزبوونەوە، بەهۆیەوە لانیكەم 143 كەس گیانیان لەدەستدا.
هاتنەوەی تاڵیبان و هەڵاتن لە كابول
دەیان ئەفغانی پێكەوە لەناو فڕۆكەیەكی سەربازیی ئەمریكادا كۆبوونەوە بۆ ئەوەی بگەیەندرێنە قەتەر، لە یەكێك لە گەورەترین پرۆسەكانی گواستنەوە لەمێژوودا.
زیاتر لە 100 هەزار كەس گواسترانەوە كە پاش ڕووخانی خێرا و لەناكاوی كابول و گەوتنەژێر دەستی تاڵیبان ڕووبەڕووی ترس و تۆقان ببوونەوە.
ئەمە كۆتایی كارەساتباری ئەو ئەركە بوو كە بۆ ماوەی 20 ساڵ بە سەرۆكایەتیی ویلایەتە یەكگرتووەكان لە ئەفغانستان بەردەوام بوو.
كۆچبەران و دۆخی سنوورەكان
تائێستا خوازیارانی كۆچ لە خەڵكانی هەرێمی كوردستان، عێراق، ئەفغانستان و وڵاتانی دیكە لەسەر سنوورەكانی نێوان بیلاڕوسیا و پۆڵەندا ماونەتەوە، بە ئامانجی فشاركردنەسەر یەكێتیی ئەوروپا، ئەلیكساندەر لۆكاشینكۆ-ی سەرۆكی بیلاڕوسیا كارئاسانی بۆ هەزاران كەس لە كۆچبەران كرد بۆ گەیشتنە سنوورەكان، بەڵام یەكێتیی ئەوروپا نایەوێت بەزۆر ناچار بە بڕیار بكرێت.
لەكۆتاییدا زەرەرمەندانی ئەم یارییە خودی كۆچبەران بوون، كە هەندێكیان سەرما و بەستەڵەك لە مەرگ نزیكیكردنەوە، جگەلەوانەی بەكردەیی لەو سنوورانەدا گیانیان سپارد.
پەڕینەوە بەرەو بەریتانیا.. بەڵام
لە باكووری فەرەنساش، بێئومێدی بەرۆكی زۆرێك لە كۆچبەرانی گرتووە كە دەیانەوێت بە بەلەمی بچوكی چوپ و لاواز گەشتی پڕ لە مەترسی بەرەو ئینگلتەرا بكەن.
ئەمساڵ تەرمی زۆرێك لە ئاوەكانی مانش دۆزرانەوە، زیاتر لەهەر كاتێكی پێشوو.
تەنها لە كۆتایی تشرینی دووەمی ڕابردوودا لانیكەم 27 كۆچبەری كورد گیانیان لەدەستدا، كە تەرمی 16یان دۆزرانەوە و گەڕێندرانەوە باشووری كوردستان، تا ئێستا تەرمی 11یان دیارنییە.
جیهان لە مەحەكدا
زۆرێك چاوەڕوانیی زۆریان هەبوو بۆ كۆنگرەی ئاووهەوای ئەمساڵ لە گلاسكۆ، بەڵام چی هاتەدی؟ لە ڕاگەیەندراوی كۆتایی كۆنگرەی (COP26) وڵاتان بەڵێنی وەستاندنی بەرزبوونەوەی پلەكانی گەرمیان بۆ زیاتر لە 1.5 پلەی سەدی دا، لەگەڵ سنووردانان بۆ بەكارهێنانی خەڵوز، بەڵام وڵاتان ڕوونیان نەكردەوە كە ئەو كارانە چۆن دەكەن؟ بۆیە ئەو پرسیارە ڕەوایە كە ئایا كۆنگرەكە سەركەوتوو بوو، یان تەنها باڵۆنێكی پڕ لە هەوا بوو؟
ماڵئاوایی مێركڵ
بۆ ماوەی 16 ساڵ ئەنگێلا مێركڵ سەرۆكایەتیی ئەڵمانیای كرد، سەركەوتووبوو لە پەڕاندنەوەی وڵاتەكە لە زۆرێك لە گرفت و ئاستەنگەكان، تا ئەوەی ماوەی ویلایەتەكەی لە 2021دا كۆتاییهات.
مێركل لەمیانەی ئاهەنگێكی سەربازیی ماڵئاوایی كرد، ئیتر كاتی ئەوە هاتووە ڕاوێژكاری پێشووی ئەڵمانیا پشوو بدات.
س: DW
