تائێستا ڕەجەب تەیب ئەردۆغان، سەرۆكی توركیا پێچەوانەی زۆرینەی بیرۆكە ئابورییە باوەكان، باوەڕیوایە كە بەرزیی سوود دەبێتەهۆی زیادبوونی هەڵاوسان لەجیاتی كەمكردنەوەی، ئەم سیاسەتە ڕەنگدانەوە خراپەكەی لەسەر بیلال، كە كرێكاری كارگەیەكی توركیایە دەركەوتووە.
ڕۆژنامەی نیویۆرك تایمز دەڵێت، ئەو شمەكانەی بیلال و خێزانەكەی ناچاربوون وازیانلێبهێنن ڕۆژ لەدوای ڕۆژ ڕوو لەزیادبووندان. ماوەی ساڵێكە وازیان لە كڕینی گۆشت هێناوە، بەمدواییە ناچاربوون بەكارهێنانی بۆیلەری غاز، زەیتی سووركردنەوە و ژەمە سووكەكانی منداڵ كەمبكەنەوە.
هەینیی ڕابردوو لیرە كەمترین ئاستی پێوانەیی تۆماركرد و 17 لیرە بەرامبەر بە دۆلارێكی تێپەڕاند، پاش زیادبوونی مەترسییەكانی لەبارەی ڕوودانی هەڵاوسانی زیاتر. لیرە نزیكەی 55%ی بەهاكەی لەمساڵدا لەدەستداوە، لەوەش 37%ی لە ماوەی دوا 30 ڕۆژی دواییدا بووە.
بیلال و هاوسەرەكەی قەرز باری سەرشانیانی قورسكردووە، لەگەڵ بەرزبوونەوەی هەڵاوسانیش بەشێوەیەكی بەرچاو لە ماوەی دوو مانگی ڕابردوودا، چیتر ناتوانێت بژێویی خێزانەكەی دابینبكات، سەرەڕای هەموو دەستبەرداربوونەكانی پێشوویشی.
بۆیە لەم مانگەدا ناچاربوو پەنا بۆ دایكی ببات بۆ بەدەستهێنانی هاوكاریی دارایی. ئەویش لەڕێی فرۆشتنی زێڕەكەی دایكی كە پێشتر بۆ نەوەكانی تەرخانكردبوو.
ماوەی چەندین ساڵە و تائێستا ئابوریی توركیا لەتەنگژەدایە. هەڵاوسان لە ساڵی 2011دا بۆ نزیكەی 4% دابەزی، بەرلەوەی ڕوو لە بەرزبوونەوەی پلەبەند بكات لە ساڵی 2017ەوە، بەجۆرێك لە 3.5%ەوە بۆ 21.3% بەرزبووەوە.
زۆرێك لە توركەكان پێیانوایە زیادكردنی كەمترین كرێ بەڕێژەی نزیكەی 50%، كە پێنجشەممەی ڕابردوو ئەردۆغان ڕایگەیاند بەس نییە. لەسەر ئاستێكی فراوان پێشبینیدەكرێت زیادبوونەكە ببێتەهۆی هەڵاوسان لە نرخی بەكارهێناندا بە بڕێك لەنێوان 3.5 تا 10 پلەی سەدی.
بەهۆیەوە نیویۆرك تایمز دەڵێت، توركەكان ناچارن بەرزبوونەوەی نیمچە ڕۆژانەی نرخی ماددە خۆراكییەكانی وەك گەنم و زەیت بە كەمكردنەوەی پێویستییەكانی وەك كارەبا و غاز پڕبكەنەوە، دوای ئەوەی بۆیان ڕوونبووەتەوە كە مووچەكانیان چیتر ناتوانن شمەكە سەرەكییەكان دەستەبەربكەن.
بیلال (33 ساڵ) وتی، ئەو و هاوسەرەكەی سیفیك (35 ساڵ) كە سێ منداڵیان هەیە دەیانەوێت ئاستی دژواریی ژیان سەبارەت بە خێزانێكی ئاسایی لە توركیا نیشانبدەن.
بەڵام نەیانویستووە ناوی تەواویان ببرێت لە ترسی كاردانەوەكان لە وڵاتێكدا كە هەر ڕەخنەگرتنێك لە حكومەت دەشێت ببێتەهۆی زیندانیكردنی كەسەكە، وەك ئەوەی نیویۆرك تایمز دەیڵێت.
زۆرێك لە توركەكان، هاوشێوەی دایكی بیلال، كە شارەزاییان لە مامەڵەكردن لەگەڵ دژوارییە ئابورییەكاندا هەیە، تائێستا ئاڵتون لە ماڵەكانیاندا هەڵدەگرن بۆ خۆدەربازكردن لە دۆخە دژوارەكاندا، وەك ئەوەی ڕۆژنامەكە باسیدەكات.
بە كردەیی ڕۆژی سێشەممە لیرەی توركی بەڕێژەی 7% بەرزبووەوە، دوای ئەوەی ئەردۆغان پلانەكەی ئاشكراكرد كە بەوتەی ئەو، پاشەكەوت بە دراوی ناوخۆیی لە بەرز و نزمییەكانی بازاڕ دەپارێزێت.
لە وتەیەكیشدا كە لە كاتێكی درەنگی ئێوارەی دووشەممەدا پێشكەشیكرد، ئەردۆغان ڕایگەیاند كۆی هەنگاوەكان كە لە پلانەكەدان، هەرەسهێنانی چەند هەفتەی ڕابردووی دراوەكەیان كەمدەكەنەوە، هانی توركەكانیشی دا پاشەكەوتەكانیان بە لیرە هەڵبگرن لە جیاتی دۆلار.
بەڵام ڕوونینەكردووە كە حكومەت چۆن پشتیوانیی ئەم دەستپێشخەرییە دەكات، كە پێدەچێت بە تێچوو بێت و ببێتەهۆی زیادبوونی هەڵاوسان.
