ڕێككەوتنی ئاشتی نێوان ئیسرائیل و دوو وڵاتی عەرەبی جێی باسی وڵاتانی ئیسلامی و عەرەبی بوو، حزبە ئیسلامییەكانی هەرێمی كوردستانیش قسەیان لەسەر ئەو پرسە هەیە، بەڵام متمانەیان بەوە نییە ئیسرائیل ئاشتی بوێت.
“هەر وڵاتێك بچێتە نێو ڕێككەوتنەكە لەكەدار دەبێت”
ئەندامێكی سەركردایەتیی كۆمەڵی ئیسلامی ڕێككەوتنە نوێیەكەی نێوان ئیسرائیل و ئیمارات و بەحرەین لە بەرژەوەندی یەكلایەندا دەبینێت، پێی وایە ماف بە فەڵەستینییەكان نادات.
لەبارەی ڕێككەوتنی ئاشتیی ئیسرائیل لەگەڵ ئیمارات و بەحرەین، شوان ڕابەر، ئەندامی سەركردایەتیی كۆمەڵی ئیسلامی كوردستان تایبەت بە تۆڕی میدیایی ئێستای وت، “جولەكە بە گشتی نەك بەتایبەت نەتەوەیەی غەیری خۆیان ڕەت دەكەنەوە و بە خزمەتكاری خۆیانی دەزانن، جولەكەكانی ئیسرائیلیش هاوردەن، واتا خەڵكی ئەوێ نین و داگیركەرن، تا ئێستاش ستەم و زۆریان لە خەڵكی فەڵەستین كردووە، خەڵكی زۆریشیان كوشتار گشت كردووە بە هاوكاری نێودەوڵەتی”.
ئەو سەركردەیەی كۆمەڵ ئەوەشی ڕاگەیاند، “لە ساڵی 1948 بەزۆر وڵاتی ئیسرائیلیان دامەزراند، لەوكاتەوە تا ئێستا ئیسرائیل چەندین ڕێككەوتنی لەگەڵ فەڵەستین و وڵاتانی عەرەبی كردووە، بەڵام بێبەرهەم بوون”.
شوان ڕابەر، رێككەوتنە نوێیەكەی ئاشتی كە لەنێوان ئیسرائیل و دوو وڵاتە عەرەبییەكەدا واژوو كراوە بەڕێككەوتن نابینێت و ئاماژە بۆ ئەوە دەكات، “بەڕای من ئەوەی ئێستا ڕێككەوتن نییە، ئەوە سەفقەی سەدە و نەخشەڕێگای ترەمپ سەرۆكی ئەمریكایە، كە لە ساڵی 2017وە خەریكێتی و لە 2018شەوە خستییەڕوو”.
ئەو ئەندامەی سەركردایەتی كۆمەڵ ئەوەشی خستەڕوو، ئەو رێككەوتنە بە حساب بۆ چارەسەی كێشەكانی نێوان فەڵەستین و ئیسرائیلە، بەڵام كێشەكان چارەسەر ناكات، “چونكە ئەو نەخشەیە یەكلایەنەیە ئیسرائیلیش لە بەرژەوەندی خۆیدا قبوڵی كردووە”.
لەبارەی قبوڵكردنی ئەو ڕێككەوتنە لەلایەن ولاتانی عەرەبییەوە سەركردایەتییەكەی كۆمەڵ وتی، “ئێستا دەبینین وڵاتانی جیهان و فەڵەستین ئەو ڕێككەوتنە ڕەت دەكەنەوە، چونكە مافی فەڵەستینییەكان تەواو دابین ناكات، ئیسرائیلیش هەر لەجێی خۆی دەمێنێتەوە، ئەگەر فەڵەستینیش بكەنە دەوڵەت بەبێ چەك دەبێت هەرچەندە ئیسرائیل هێشتا بەوە ڕازی نەبووە، ئەوەش زۆر مەترسیدارە، ئەو ڕێككەوتنە نوێیە پێگەی ئیسرائیل فراوان و جێگیر و بێ ترس دەكات”.
لای خۆشیەوە عەبدوڵا وەرتێ، ئەندامی مەكتەبی سیاسی بزوتنەوەی ئیسلامی لەبارەی ئەو رێككەوتنەی بە ناوبژیوانیی ئەمریكا واژووكراوە، بە تۆڕی میدیایی ئێستای وت، “پێمان وایە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕسات و جیهانی ئیسلامی لە قەیران و ململانێیەكی قوڵدان لەگەڵ دەوڵەتی ئیسرائیل، هەر ڕێككەوتنێك كۆدەنگی وڵاتانی ئیسلامیشی لەسەر نەبێت لەسەر ئەرزی واقیع بەردەوام نابێت”.
ئەو سەركردەیەی بزوتنەوەی ئیسلامی ئەوەشی خستەڕوو، “ئەم ڕێككەوتنە توشی دژایەتی بووەتەوە لەلایەن زۆر لە وڵاتانی ئیسلامییەوە، پێمان وایە ئەمە نمایش و شانۆگەرییەكی سیاسییە لە جیهانی ئیسلامییدا بۆ ماوەیەكی كاتیش بەردەوام دەبێت”.
“بە بڕوای ئێمە، ئەگەر ئاسەواری خراپیشی نەبێت ئاسەواری باشیشی نابێت، كاتێك ڕێككەوتن دەكەی لەگەڵ ئیسرائیلدا پێویست دەكات مافی فەڵەستینییەكان پارێزراو بێت”، عەبدوڵا وەرتێ وای وت.
ئیسرائیل نیەتی ئاشتی هەیە؟
“كێشەی فەڵەستین بەوە چارەسەر نابێت و موسڵمانە مولتەزیم و خاوەن مەبدەئەكان بەوە ڕازی نابین و تەنازول ناكەن، بۆیە كێشەكە هەر بەردەوام دەبێت قودس نافرۆشرێت ئەگەر چارەسەرێكی ئاشتی و دادگەرانە هەبێت و ڕیشەی كێشەكان چارەسەر بكات ئەوە شتێكی باش دەبێت، هەر وڵاتێكیش بچێتە نێو ئەو رێككەوتنەوە لای موسوڵمانانی جیهان لەكەدار دەبێت”، شوان ڕابەر وای وت.
ئەو سەركردایەتییەی كۆمەڵ پێی وایە، “ئیسرائیل ڕاستگۆ نییە لەو پرسەدا و بە هەوەنتە واز لە داگیركردن و نیشتەجێكردن ناهێنێت، ئەگەر ئەو ڕێككەوتنەش بەدڵی ئیسرائیل نەبێت ئەمریكاش تەرحی ناكات”.
هەر لەوبارەیەوە عەبدوڵا وەرتێ ڕایگەیاند، “لە ڕاستیدا چەندین ساڵە خوێن لەنێوان ئیسرائیلییەكان و فەڵەستینییەكان دەڕژێندرێت، كێشەكان ئەوەندە قوڵن، پێناچێت بەو ڕێككەوتنە ئاشتی بەرقەرار بێت و فەڵەستینییەكان ڕازی بن و بگەن بە مافی خۆیان”.
ئەو ئەندامەی مەكتەبی سیاسی بزوتنەوە وتیشی، “تا ئێستا ئاشتی و ئارامیمان لە دەوڵەتی ئیسرائیل نەبینیووە لە ناوچەكە، لەگەڵ فەڵەستینییەكان بە درێژایی مێژوو ئاوا بووە، ئاشتیش بەوە بەرقەرار دەبێت واز لە كوشتنی ژن و منداڵ و داگیركردنی خاكی موسوڵمانان بهێنێت”.
سەركردەیەكی یەكگرتوو: دەبێت ڕۆژێك كۆتایی بە داگیركاری و شەڕ و كوشتن بێت
ئەبوبەكر هەڵەدنی، ئەندامی ئەنجومەنی نوێنەران و حكومەتی یەكگرتووی ئیسلامی كوردستان تایبەت بە تۆڕی میدیایی ئێستای وت، “ئەو ڕێككەوتنە بەشێكە لە داڕشتنەوەی ناوچەكە بەگشتی و پێداچوونەوە بە سیاسەتی وڵاتانی زلهێز لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست بەتایبەتی، دەبێت دوو مەلەف جیابكەینەوە مەلەفی یەهوود وەك ئاینێكی ئاسمانی، لەگەڵ مەلەفی جولەكە و زایۆنیزم كە بزوتنەوەیەكی داگیركارییە و 73 ساڵە جینۆساید بەرامبەر گەلێكی وەك فەڵەستین ئەنجامدەدات”.
سەبارەت بە كاریگەری ئەو ڕێككەوتنە، هەڵەدنی ئاماژەی بەوەكرد، “ڕێككەوتنی نێوان ئیسرائیل و وڵاتانی عەرەبی، بەدڵنیاییەوە كاریگەری لەسەر ناوچەكە بەگشتی دەبێت، بەڵام بەداخەوە وڵاتانی عەرەبی تا ئێستا نان و پیازیان بە قەزییەی فەڵەستینییەوە خواردووە نەك لە هەوڵی چارەسەردا بن”.
“ئەگەر ئەو ڕێككەوتنە كۆتایی بە داگیركاری و شەڕ و كوشتن بێنێت بە مەرجێك لەسەر حسابی گەلی فەڵەستین نەبێت، ئەوا پرسێكی داواكراوە لەلایەن هەموو مرۆڤدۆستێكی جیهانەوە”، وەك هەڵەدنی وتی.
لەبارەی چونە ناو ئەو ڕێككەوتنە لەلایەن عێراقەوە، ئەو سەركردەیەی یەكگرتوو پێی وانییە عێراق لەم قۆناغەدا بچێتە ناو ئەو ڕێككەوتنەوە، بەڵام ڕایگەیاند، “كۆمەڵێك وڵاتی دیكەی عەرەبی دەچنە ناو ڕێككەوتنەكەوە لەگەڵ ئیسرائیل، چونكە ئێستا ئاڕاستەی ململانێكانیان ڕوو لە ئێران و توركیا نەك جولەكە”.
سونەكانی عێراق ڕێككەوتن لەگەڵ ئیسرائیل دا سەركۆنە دەكەن
كۆمەڵەی فیقهیی عێراق، ڕێككەوتنی ئیمارات و بەحرەین لەگەڵ ئیسرائیل دا سەركۆنە دەكات.
لە ڕاگەیاندراوێكدا كە ئەمڕۆ 16ی ئەیلول بڵاویكردەوە، كۆمەڵەی فیقهیی عێراق كە باڵاترین دامەزراوەی ئایینیی سوننەكانی عێراقە، ئاساییكردنەوەی پەیوەندی لەگەڵ ئیسرائیل و ڕێككەوتنی وڵاتانی عەرەبی لەگەڵ ئەو وڵاتەدا سەركۆنە كرد.
كۆمەڵەی فیقهیی عێراق لە ڕاگەیاندراوەكەیدا دەڵێت، “ئامانج لەو ئاساییكردنەوەی پەیوەندییە، بەخشینی پێگەیەكی ئاساییە بە گەلی مسوڵمانان لەنێو ئەو گەلانەی كە دژین، ئەوەش بەرژەوەندیی دوژمنانی تیادایە نەك مسوڵمانان، سەرخستنی بەرژەوەندیی دوژمنە بەسەر بەرژەوەندیی مسوڵماناندا.”
لە بەشێكی تری ڕاگەیاندراوەكەدا هاتووە، “نابێت ئاشتەوایی پێغەمبەر لەگەڵ جووەكانی خەیبەردا بكرێت بە پێوەر، چونكە جووەكانی خەیبەر وڵاتی مسوڵمانانیان داگیرنەكردبوون.”
ڕۆژی 15ی ئەیلولی 2020، هەریەك لە بەحرەین و ئیمارات ڕێككەوتنی ئاشتییان لەگەڵ ئیسرائیلدا لە واشنتن واژووكرد، دۆناڵد ترەمپ، سەرۆكی ئەمریكا وەك نێوەندگیر خۆی ناساند.
