پەرلەمانی كوردستان لە خولی پێنجەمدایە، سەبارەت بە ڕۆڵی ئەو دامەزراوەیە لە ئاشتەوایی نێوان لایەنە سیاسییەكانی هەرێم و پرسە چارەنوسسازەكان، ڕای جیاواز هەیە.
پەرلەمانتارانی هەر سێ حزبە بەشدارەكەی حكومەتی هەرێم لەسەر ئەدای پەرلەمان لە پرسە چارەنوسسازەكاندا، ڕای جیاوازیان هەیە و كۆك نین، بەشێكیان دەڵێن، “ئامرازی خێر بووە”، بەشێكی دیكەشیان پێچەوانەكەی دەڵێت.
پەرلەمانی كوردستان.. چارەسەری كێشەكان یان قوڵكردنەوەیان؟
دابان محەمەد، ئەندامی پەرلەمان لەسەر فراكسیۆنی گۆڕان بە تۆڕی میدیایی ئێستای وت، “دەبوایە پەرلەمانی كوردستان بە فعلی مەرجەعی خەڵكی كوردستان بوایە كە نەبووە، لەماوەی ڕابردووشدا ئەوەی دیقەتمانداوە نەبووە بەو گۆڕەپانەی ململانێ و ناكۆكییەكانی لایەنە سیاسییەكان وەلا بخات”.
ئەو پەرلەمانتارەی گۆڕان ئەوەشی خستەڕوو، “لە هەرچی پرسی نەتەوەیی و كێشە و ناكۆكی لایەنە سیاسیییەكانە پەرلەمانی كوردستان. غیابە و بە پێچەوانەوە كێشە و ناكۆكیی شەخسی و حزبیی لایەنەكان ڕەنگی داوەتەوە لەنێو پەرلەمان و بێ متمانەیی و بێ ئیرادەیی هەیە”.
“ئەوەی هەیە، تا ئێستا پەرلەمانی كوردستان ئامڕازێكی خێر نییە و نەبووە، تەنانەت وای لێهاتووە خەڵك و هەندێك لایەنی سیاسی و خەڵكانی سیاسی بیر لەوە دەكەنەوە كە پەرلەمانی كوردستان هەبێت یان نەبێت؟”.
لەلایەكی دیكەوە، پەرلەمانتارێكی پارتی ڕایەكی جیاوازی هەیە و پێی وایە، “پەرلەمان ئامڕازی خێر بووە”.
ئەرشەد حسێن، ئەندامی پەرلەمان لەسەر فراكسیۆنی پارتی بە تۆڕی میدیایی ئێستای وت، “لە سەرەتای دەستبەكاربوونی ئەم خولەی پەرلەمان، سەرۆكایەتیی پەرلەمان شاندێكی دروستكرد و سەردانی سەرجەم لایەنەكانی كرد بۆ ئاشتەوایی”.
ئەو پەرلەمانتارەی پارتی ئەوەشی خستەڕوو، “پەرلەمان لەگەڵ هەموو هەنگاوێكی باشە بۆ نزیكبوونەوەی لایەنەكانی هەرێم، هەرچەندە پەرلەمانی كوردستان كاری دەركردنی یاسا و چاودێرییە، بەڵام لەگەڵ هەموو ئەو هەنگاوانەیە كە ئاشتەوایی بۆ لایەنە سیاسیییەكان دێنێت”.
جەختی لەسەر ئەوەش كردەوە، “پەرلەمانی كوردستان بەردەوام ئامڕازێكی خێر بووە”.
لەسەر نزیكبوونەوەی لایەنەكانی هەرێم، پەرلەمانتارەكەی پارتی ئەوەشی ئاشكراكرد، “دەستپێشخەرییەكەی سەرۆكی هەرێمی كوردستان و كۆكردنەوەی لایەنە سیاسییەكان هەنگاوێك بوو بۆ نزیك بوونەوەی لایەنە سیاسییەكان، ئەوەش بووە هۆی ئەوەی لایەنەكان زۆر لێك نزیك ببنەوە و ئەو نزیكبوونەوەش بەردەوامە و پەرلەمانیش لەگەڵیدایە”.
پەرلەمانی كوردستان ڕۆڵە سەرەكییەكەی لەدەستداوە
لای خۆیەوە، عەباس فەتاح، ئەندامی پەرلەمانی كوردستان لە فراكسیۆنی یەكێتی بە تۆڕی میدیایی ئێستای وت، “پەرلەمانی كوردستان دەبێت بۆ كێشە سیاسی و یاساییەكان لە ئاستی باڵادا هەوڵی جدی بدات، پەرلەمانی كوردستان هۆڵی كۆكەرەوەی هەموو لایەنە سیاسییەكانە و ئاسانترین جێگایە بۆ چارەسەركردنی بارودۆخە گرژەكانی نێوان لایەنە سیاسییەكان”.
ئەوەشی وت، “بەڵام بەداخەوە لە هەرێمی كوردستان بەهۆی باڵادەستبوونی حزبە سیاسییەكان و سەركردەكانیان، دامودەزگا فەرمییەكانی هەرێمی كوردستان ڕۆڵە بنەڕەتی و سەرەكییەكانی خۆیان نابینن یان ڕێگایان پێنادەن بیبینن”.
دابان محەمەدیش ڕایگەیاند، “ئەو مەركەزیەتەی دروستبووە و ئەو باڵادەستییەی لە حكومەتی هەرێم و كۆمەڵێك دامەزراوەی تر دروست بووە، ڕۆڵی بۆ پەرلەمان نەهێشتووە، تەنانەت پەرلەمان ڕۆڵی لە پرسە چارەنوسسازەكانی وەك پەیوەندییە نێوەدەوڵەتییەكان و پەیوەندی لەگەڵ عێراق و بابەتی نەوت و بودجە و ڕێككەوتنی لەگەڵ عێراقدا نەبووە”.
پێویستە پەرلەمانی كوردستان چی بكات؟
پەرلەمانتارەكەی گۆڕان پێیوایە، “گێرانەوەی ڕۆڵ بۆ پەرلەمانی كوردستان، پرۆسەیەكی درێژخایەنی دەوێت”.
ئەوەشی خستەڕوو، “لە خولی ڕابردوودا لە یەك پرس كە پرسی سەرۆكایەتیی هەرێم و سیستمی سیاسی بوو پەرلەمان داخرا، دەبێت پەرلەمان پەرلەمانی خەڵكی هەرێم بێت”
بەشێكی زۆری پەرلەمانتاران نەك وەك ئەندامی پەرلەمان بەڵكو وەك لایەنێكی سیاسی مامەڵە دەكەن
پەرلەمانتارەكەی یەكێتی ئاماژەی بەوەكرد، “ئەگەر كێشەكان ئاسان چارەسەر نەكرێن و لایەنەكان پێكەوە دانەنیشن، باجەكەی خەڵكی هەرێمی كوردستان دەیدات”.
ئەوەشی ڕاگەیاند، “پەرلەمانی كوردستان هەوڵەكانی بەپێی توانای خۆی دەستپێكردووە، بەڵام ڕەنگە لە ئاستی چاوەڕوانیی هەموومان نەبێت، هۆكارەكەشی پەیوەندی بە گرژییە بەهێزەكانی لایەنە سیاسییەكانەوە هەیە لە ئاستی سەری سەرەوە”.
عەباس فەتاح ئاماژەی بەوەشكرد، “پەرلەمانی كوردستان دەتوانێت ڕۆڵی هەبێت، بەڵام ئایا لەمپەر دروست دەكرێت یان نا؟، بەشێكی زۆری پەرلەمانتاران نەك وەك ئەندامی پەرلەمان بەڵكو وەك لایەنێكی سیاسی مامەڵە دەكەن”.
پێكهاتەی خولی پێنجەمی پەرلەمانی كوردستان
بەپێی ڕاگەیەندراوی کۆمسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردن و ڕاپرسی لە هەرێمی کوردستان، 3 ملیۆن و 85 هەزار و 461 كەس لە هەرێمی كوردستان مافی دەنگدانیان هەبووە، لەو ژمارەیەش یەك ملیۆن و 845 هەزار و 979 كەس بۆ خولی پێنج دەنگی داوە، ڕێژەی بەشداریی هاوڵاتییان دەکاتە 59٪.
لەو هەڵبژاردنەدا 29 لیست بەشدارییان كرد، لە ئەنجامدا 16 لیست توانییان کورسیی پەرلەمان بەدەست بهێنن.
پێكهاتەی پەرلەمان بەمجۆرەیە، فراكسیۆنی پارتی 45 كورسی، یەكێتی 21 كورسی، گۆڕان 12، جوڵانەوەی نەوەی نوێ هەشت كورسی، كۆمەڵی ئیسلامی حەوت، هاوپەیمانی بەرەی ئیسڵاح پێنج كورسی، سەردەم یەك كورسی، ئازادی یەك كورسی، پارتی گەشەپێدانیی توركمانی دوو كورسی، پارتی چاكسازیی توركمانی یەك كورسی، میلەت یەك كورسی، بەرەی توركمان یەك كورسی، هاوپەیمانیی یەكێتیی نەتەوەیی سێ كورسی، ڕافیدەین یەك كورسی، ئەنجومەنی گەلی كلدانی سریانی و ئاشووری یەك كورسی و ئەرمەن یەك كورسی.
