زانایانی زانكۆی لیدزی بەریتانی دەڵێن، ئاراستەی توانەوەی بەستەڵەكەكانی سەر زەوی گەیشتووەتە ڕێژەی كارەساتاوی.
گۆڤاری (The Cryosphere) بڵاویكردوەتەوە شارەزایان بەدواداچوونیان بۆ 215 هەزار شاخی بەستەلەك لەسەر هەسارەی زەوی كردووە: بەستەڵەكی گرینلاندی جەمسەر و كیشوەری جەمسەری باشوور و بەستەڵەكەكانی دەوروبەری كیشوەری جەمسەری باشوور و ئەو بەستەڵەكانەی لەسەر ڕووی دەریاكانی هەردوو جەمسەری باكوور و باشوورن.
بەپێی ئەو ئەنجامانەی شارەزایان پێیگەیشتوون، لەماوەی ساڵانی 1994-2017 هەسارەی زەوی 28 تریلیۆن تۆن بەستەڵەكی لەدەستداوە، ئەمەش هاوتایە بە پارچە بەستەڵەكێك بە ئەستوریی 100 مەتر كە دەتوانێت بەریتانیا دابپۆشێت.
دەشڵێن، “خێرایی توانەوەی بەستەڵەك بەشێوەیەكی بەرچاو زیادیكردووە لەماوەی سێ دەیەی ڕابردوودا لە 0.8 تریلیۆن تۆن لە نەوەدەكانی سەدەی ڕابردوو بۆ 1.3 ترلیۆن تۆن لە ساڵی 2017”.
ڕونیشیبووەتەوە لەماوەی ئەو 23 ساڵەی چاودێری كراوە، خێرایی توانەوەی بەستەڵەك بەڕێژەی 65% زیادیكردووە، بەهۆی توانەوەی بەستەڵەكی گرینلاند و كیشوەری جەمسەری باشوور. لەم نێوەندەشدا بەستەڵەكی جەمسەری باكوور و بەستەڵەكی شۆستە كیشوەرییەكان لە جەمسەری باشوور زیاتر زەرەمەندبوون.
هۆكاری ئەم دۆخە دەگەڕێتەوە بۆ بەرزبوونەوەی ناوەندی پلەی گەرمای بەرگەهەوا و زەریاكان لە ساڵی 1980ەوە بە بڕی 0.26 پلەی سەدی و، بە بڕی 0.12 پلەی سەدی لە 10 ساڵی ڕابردوودا. كاریگەری گەورە (68%) بەهۆی گەرمبوونی بەرگە هەواوەیە و، ئەوی دیكەی بەهۆی بەرزبوونەوەی پلەی گەرمای ئاوی زەریا و دەریاكانەوەیە.
توێژەران ئاماژە بەوەشدەكەن كە نیوەی زیانەكانی توانەوەی بەستەڵەكەكان لەنێو بەستەڵەكی شوێنە زەمینییەكاندا بووە، لەوانەش 6.1 ترلیۆن تۆن لە بەستەڵەكی شاخ و، 3.8 تریلیۆن تۆن لە ڕوپۆشی بەستەڵەكی گرینلاند و 2.5 تریلیۆن تۆن لە ڕوپۆشی بەستەڵەكی جەمسەری باشوور، توانەوەی ئەم بڕەش لە بەستەڵەك بووەتە هۆی بەرزبوونەوەی ڕووی ئاو لە دەریا و زەریاكاندا بە بڕی 35 میلیمەتر.
ئەمەش لەكاتێكدایە هەر سانیتیمەترێك زیادبوون لە ئاستی ڕووی دەریا، هەڕەشەیە بۆ سەر ملیۆنێك كەسی دیكە كە لە ناوچە كەناراوییەكاندا دەژین.
